Czas na Twoją Miejscowość: Plany rozwoju Jastrzębia-Zdroju, miasto myśli o mieszkańcach i turystach
W Jastrzębiu-Zdroju przyjęto strategię rozwoju miasta. To plan działań na najbliższe 10 lat. W programie Czas na Twoją Miejscowość mówiliśmy o zapisach w tym dokumencie.
Agnieszka Pabich, naczelnik wydziału strategii, rozwoju i obsługi inwestora w Urzędzie Miasta w Jastrzębiu wymienia z ilu obszarów składa się strategia:
Strategia składa się z trzech obszarów, są to aktywni ludzie, silna gospodarka i przyjazne przestrzenie, które skupiają się wokół nadrzędnego hasła, myśli przewodniej: transformacja. Nie transformacja jako transformacja tylko i wyłącznie energetyczna. Nasz węgiel w Jastrzębiu-Zdroju jest to węgiel koksowy, czyli węgiel, który jest wpisany jako surowiec strategiczny Unii Europejskiej i tutaj nikt nie chce wygaszać kopalń. W Jastrzębiu kopalnie są i będą. Transformacja jest rozumiana jako urbanistyczna, społeczna, ekonomiczna i gospodarcza. Przede wszystkim dywersyfikacja gospodarki miasta, zmiana sposobu myślenia i podejścia do tradycji i rozwój nowych sektorów gospodarki – IT i turystyka.
Priorytetowym działaniem jest rozwój gospodarczy:
Priorytetowym działaniem dla nas jest przede wszystkim rozwój gospodarki miasta, czyli tego, żeby stworzyć nowe miejsca pracy dla jastrzębian i jastrzębianek. Także chcemy rozwijać nowy sektor, jak już powiedziałam turystykę, czyli stawiamy na rozwój tych przestrzeni, tych miejsc w Jastrzębiu-Zdroju, które kojarzą się z przedwojennym uzdrowiskiem. Chcemy, żeby Jastrzębie stało się takim miejscem turystyki weekendowej, tygodniowej. Żeby postrzegano nas nie tylko jako miasto górnicze. W przyszłym roku rozpocznie się przygotowanie do powstania w dzielnicy Zdrój deptaka wzdłuż ulicy 1 Maja. Dalej będziemy prowadzić renowację Parku Zdrojowego, tej naszej perełki, podstawy działań związanych z turystyką. Powstaną dwie ścieżki – jedna uzdrowiskowa, która pokaże przedwojenne uzdrowisko; druga ścieżka wolności – pokazująca historię miasta, jego powstanie, okres PRL-u, a także wydarzenia związane z Porozumieniem Jastrzębskim.
Ocena strategii będzie dopiero w 2027 roku:
Dlatego, że w 2027 roku kończy się programowanie funduszy unijnych. Będziemy mogli zobaczyć, czy te działania, które przewidzieliśmy po nałożeniu środków zewnętrznych pochodzących ze źródeł udało nam się zrealizować, a także pozostaną nam 3 lata do ewentualnej modyfikacji. Naczelną zasadą strategii jest: planuj to, na co masz wpływ. W tej strategii przewidziane są te działania, na które ma wpływ samorząd Jastrzębia-Zdroju.
Prezydent Anna Hetman podkreśla, że strategia przygotowywana była w trudnym okresie, nieprzewidywalnym z powodu pandemii, ale także w czasie transformacji energetycznej czy gospodarczej. Jastrzębie chce połączyć tradycję z nowoczesnością:
Górnictwo w Jastrzębiu-Zdroju będzie funkcjonowało jeszcze bardzo długo. Ono również ma swoje miejsce w naszej strategii. Natomiast bardzo ważną rolę odgrywa budowanie nowej branży gospodarczej. My mocno stawiamy na usługi IT, robotykę i turystykę. Turystyka, która jest taką branżą gospodarczą zupełnie nową i niektórym może wydawać się, że nie przystaje zupełnie do naszego miasta. Jednak bardzo mocno stawiamy na to, by Jastrzębie-Zdrój stało się stolicą turystyki weekendowej. Temu służą wydarzenia planowane, inwestycje zrealizowane, są w trakcie realizacji lub będą w przyszłości realizowane.
Wszystkie działania to efekt rozmów i konsultacji z mieszkańcami Jastrzębia. Przepytano ponad 3 tysiące jastrzębianek i jastrzębian:
Stawiamy na to, by Jastrzębie-Zdrój było takim miastem dla wszystkim, miastem łączącym ludzi, ale też dbamy o to, by podkreślać walory Jastrzębia. My mamy bardzo bogatą historię – uzdrowiskową oraz tę z lat 80. Chcemy też po tych kilkunastu latach powiedzieć, że Jastrzębie jest symbolem walki o wolność. Jesteśmy w trakcie prac nad budową Centrum Porozumienia Jastrzębskiego. To jest takie dziedzictwo postindustrialne wybudowane i modernizacja łaźni w Moszczenicy. Krok po kroku będziemy dążyć, aby całą tą przestrzeń zagospodarować. Aby mówiło się o Jastrzębiu w całej Polsce i turyści mogli do nas przyjeżdżać. Mamy bardzo dobrze przygotowaną trasę Żelaznego Szlaku Rowerowego, który łączy pogranicze, łączy regiony, ale też przyciąga turystów już w tej chwili – z kraju i zza granicy. Bliskość szlaku i Parku Zdrojowego oraz Centrum Porozumienia Jastrzębskiego pozwala nam na modernizację i przygotowanie inwestycji pod tym kierunkiem. Już teraz modernizujemy park, będziemy też modernizować las. Tam będzie organizowane mnóstwo wydarzeń łączących jastrzębian. Deptak będzie stworzony z ulicy 1 Maja pozwoli, by tam rozwijała się mała przedsiębiorczość – gastronomia, hotelarstwo, by ludzie mogli się tam skupiać i z tego chętnie korzystać.
Dużym problemem, nie tylko Jastrzębia, ale dla całej Polski, jest spadek liczby mieszkańców i starzenie się społeczeństwa:
Musimy podejmować takie wyzwania, które pozwolą tych, którzy już są w tym mieście zatrzymać, ale też zatrzymać młodych. My chcemy pokazać miasto przyjazne każdemu mieszkańcowi. Raz muszą to być takie branże gospodarki nowoczesne, w których zechcą pracować młodzi ludzie. Dlatego chcemy też stworzyć Centrum Rozwoju Młodych pod hasłem: Enter Jastrzębie. Tam będą się rozwijały branże IT, związane z robotyką, czy z nowoczesnymi usługami. Przestrzenie, które będziemy budować w mieście są bardzo istotne. Ludzie chcą przyjaznych przestrzeni, mieszkańcy oczekują takich mniejszych centrów na swoich osiedlach. Będziemy takie centra budować. Już niektóre z nich mamy zaplanowane, zaprojektowane. W przyszłości pewnie znajdą się jeszcze inne pomysły na to, by tworzyć parki kieszonkowe i mini centra w każdym sołectwie i na osiedlu. Również ważne jest, co będziemy oferowali z takiej strony kulturalnej i sportowej. O to też mieszkańcy pytają. Chcemy, aby Jastrzębie było światową stolicą Jazzu. O tym już dużo się mówi w związku z Festiwalem Jazztrzębie. Ten festiwal chcemy bardzo mocno propagować, aby był takim produktem turystycznym. Podobnie jak nasze pikniki – „Piknik w kurorcie” związany z historią uzdrowiskową, ale również „Przystanek PRL-u” związany z powstaniem miasta, kopalniami, strajkami i Porozumieniem Jastrzębskim.
- Porozumienia Jastrzębskie – co znaczą dla młodych ludzi? Czy warto uczyć się historii? [WIDEO]
- 40-lecie Porozumień Jastrzębskich. 11 listopada najważniejsze uroczystości
Co jest konieczne, aby udało się zrealizować strategię? Mówi prezydent Jastrzębia Anna Hetman:
Jak najbardziej w realizacji strategii potrzebne są pieniądze. Ogromną rolę odgrywają też ludzie. Bardzo stawiam na ludzi, nie tylko pracowników urzędów i jednostek, ale też mieszkańców, bo połączenie tej naszej siły i partycypacja w różnych wydarzeniach, inicjatywach pozwoli na to, że ludzie zbudują tożsamość, przywiążą się do miasta, będą się integrować i po prostu będzie nam tutaj dobrze. Pieniądze w budowaniu strategii są ważne, ale mamy nadzieję, że pomogą nam środki zewnętrzne, na to stawiamy. Chcemy ich pozyskać jak najwięcej.
To ważne, że przy tworzeniu strategii pytano o zdanie mieszkańców
– mówi radny Grzegorz Mosoń:
Ta strategia jest odpowiednio elastyczna, dzięki czemu nie zdezaktualizują jej zmiany ekonomiczne, czy społeczne. Ta strategia, która jest przygotowana i uchwalona na ostatniej sesji jest takim dla mnie kontraktem lokalnym, takim kontraktem dla miasta, którego strony, czyli wszyscy mieszkańcy, samorządowcy, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy nie tylko wyrażają akceptację dla tych działań, ale myślę, że deklarują uczestnictwo w tych działaniach. Niezależnie od tego, jaką rolę przyjdzie pełnić nam w przyszłości.
Marcin Jóźko, szef zespołu, który prowadził badania społeczne w Jastrzębiu-Zdroju, podkreśla, że przepytano dużą grupę mieszkańców i zebrano dane z dokumentów, było także szczegółowe badanie na platformie internetowej. Co wynika z tych badań?
Mamy dane dotyczące tego, że mieszkańcy Jastrzębia-Zdroju nie są specjalnie aktywni. Kapitał społeczny w mieście jest na relatywnie niskim poziomie, nawet biorąc pod uwagę to, że w Polsce ta aktywność społeczna jest raczej niska. Tutaj nasze badanie pokazuje, że jastrzębianie niespecjalnie chcą robić coś razem i niespecjalnie są aktywni społecznie, nie udzielają się w tej sferze pozarządowej. (…)
Jak jastrzębianki i jastrzębianie oceniają jakości życia w mieście? Na trójkę:
Badaliśmy ocenę jakości życia w mieście, przy wykorzystaniu klasycznej skali 1-5. Jedynka to ocena najbardziej negatywna, a 5 to najbardziej pozytywna. Średnia ocena dla Jastrzębia-Zdroju wypada w pobliżu 3, czyli środka tej skali. Można powiedzieć, że jastrzębianie oceniają jakość życia, tak najogólniej rozumianą właśnie na 3. Ta ocena jest neutralna, ambiwalentna. Jest to relatywnie niska ocena. Spośród bardzo wielu miast, jednostek, które badamy, to jest jedna z najniższych ocen w ciągu ostatnich lat. Zazwyczaj ta ocena jest w pobliżu 4. Prawie połowa wyraża opinię, że ta jakość życia jest średnia – ani wysoka, ani niska.
Mocną stroną jest tradycja uzdrowiskowa, ale także ta związana z przemysłem ciężkim.
Jastrzębianie wysoko oceniają jakość edukacji publicznej, czystość i porządek w mieście, chwalą tereny zielone w Jastrzębiu i poczucie bezpieczeństwa. Najgorzej wypadła jakość powietrza, zastrzeżenia są do rynku pracy i sytuacji gospodarczej. Cechą charakterystyczną jest to, że rynek pracy jest związany w bardzo dużej skali z jednym pracodawcą, to JSW:
Ma to swoje pozytywne i negatywne konsekwencje. Na pewno plusem jest taka względna stabilność oraz to, że wielu mieszkańców Jastrzębia i okolic ma zatrudnienie w JSW i podmiotach spółki. Minusem jest to, że w mniejszym stopniu rozwija się mała i średnia przedsiębiorczość. Ten sektor rozwija się w mniejszym stopniu na tle danych dla regionu i na tle danych ogólnopolskich Jastrzębie wypada tutaj dość kiepsko. To na pewno jest również kamyczek do ogródka władz miejskich i decydentów, instytucji, które mają wpływ jak wygląda polityka rozwojowa miasta.
Z analizy sytuacji w Jastrzębiu wynika, że dużym problemem, z którym przyjdzie się zmierzyć w mieście jest wspomniany już wcześniej spadek liczby mieszkańców oraz starzenie się społeczeństwa:
One są szczególnie silne na Śląsku i w samym Jastrzębiu. Mam tutaj na myśli depopulację, czyli zniżanie się liczby mieszkańców oraz starzenie się społeczeństwa. Są dwa takie trendy demograficzne, które mają charakter długofalowy, z całą pewnością są poważnym wyzwaniem. Również w tej strategii one zostały bardzo silnie zarysowane. To rodzi szereg różnych konsekwencji dla instytucji, dla władz, dla organizacji, dla rynku pracy, dla usług społecznych i budżetu miasta.
Mieszkańcy zwracali uwagę na brak połączenia kolejowego z aglomeracją górnośląską, problemem jest także brak centrum, przestrzeni do spotkań. Na to zwracali uwagę młodsi mieszkańcy Jastrzębia:
Dostrzegają brak takiego ścisłego centrum, brak reprezentacyjnych przestrzeni, czy powierzchni publicznych, w których ludzie mogliby się spotykać, robić coś razem, integrując tą społeczność. Wydaje się, że pewnym rozwiązaniem byłoby stworzenie małych centrów, które byłyby skoncentrowane wokół osiedli i sołectw.
Co istotne, badania prowadzone były w czasach pandemii:
Obecna sytuacja związana z pandemią koronawirusa musiała być jakoś zaakcentowana w tym dokumencie i została ona zaakcentowana. To badanie było realizowane w szczególnym momencie, kiedy pandemia już szalała. To mogło wpłynąć na zbierane przez nas wyniki badań. My staramy się je w umiejętny sposób interpretować. Tak naprawdę widzimy, że nadchodzi pewien kryzys, którego konsekwencji jeszcze nie znamy. Na pewno na etapie prowadzenia tego badania wspomniałem, że odnosiliśmy się do danych statystycznych, do dokumentów strategicznych. Tam było widać początek kryzysu. Były dane sygnalne, które pokazywały, że w okolicy marca, kwietnia mieliśmy do czynienia z zatrzymaniem na rynku gospodarczym, na rynku pracy. (…) Teraz mamy drugą falę epidemii. Można się spodziewać, że te konsekwencje będą. Można spodziewać się kryzysu w finansach samorządów, samorządy już to sygnalizują. Na pewno będzie to mieć wpływ na realizację tych wszystkich planów rozwojowych, które zostały zarysowane. Być może trzeba będzie się skupić na priorytetach i na ich realizację postawić.
– mówi Marcin Jóźko z firmy Lokalne Badania Społeczne, która prowadziła badania w Jastrzębiu- Zdroju.
Czytaj także:
