Pomysł na weekend: Odwiedź opactwo cystersów w Rudach
Do doliny rzeki Rudy przybyli w XIII wieku i rozwinęli ten niezagospodarowany wówczas teren na niespotykaną skalę. W krótkim czasie założyli osiem wsi, prowadzili uporządkowaną gospodarkę rolną. Rozwinęli browarnictwo, bartnictwo, produkcję węgla i smoły. Założyli stawy hodowlane i wybudowali system kanałów, dzięki którym funkcjonowały huty żelaza, miedzi i szkła. Stworzyli także prężnie działający ośrodek edukacyjny i oświatowy. Mowa o braciach z zakonu cysterskiego, którzy do początków XIX wieku tworzyli historię naszego regionu.
Od tego się zaczęło
Cystersi do Rud przybyli z małopolskiego Jędrzejowa, tamtejsze opactwo natomiast było filią burgundzkiego Morimond (Francja) z łac. Morimundus. W herbie klasztoru w Rudach do dziś możemy dostrzec litery MORS.
Zakonników do naszego regionu sprowadził Władysław Opolski i w wystawionym w 1258 roku dokumencie zwolnił z danin i podatków. Jako pierwotne uposażenie mnisi otrzymali siedem wsi: Dobrosławice, Jankowice Rudzkie, Maciowakrze, Ruda Kozielska, Stanica, Woszczyce, Zawada Rybnicka i część wsi Pogrzebień.
Rozwój opactwa oraz pobliskiego terytorium
Od tego momentu mnisi rozpoczęli kolonizację (warto dodać, że po trzydziestu latach funkcjonowania opactwo rudzkie dało początek drugiemu klasztorowi cysterskiemu na Górnym Śląsku w Jemielnicy, dziś województwo opolskie).
Za udziałem cysterskich mnichów w Rudach w krótkim czasie powstało osiem kolejnych wsi: Bojków, Wójtowa Wieś, Chwałęcice, Stodoły, Zwonowice, a także położone nieopodal Żywca Łodygowice, Pietrzykowice i Wilkowice.
Podstawą funkcjonowania zakonu były podatki ściągane od feudalnych chłopów, wpływy z dzierżawy młynów, stawów rybnych, a także gospodarka własna i wpływy finansowe od lokalnych książąt. W klasztornych wsiach działały folwarki. Poza uprawą zbóż mnisi zajmowali się hodowlą ryb, browarnictwem, bartnictwem, produkcją węgla i smoły, a od XVIw. także kuźnictwem.
Rozwój kultury, nauki i oświaty
Opactwo w Rudach było również ośrodkiem edukacyjnym i oświatowym. W XIV wieku przy klasztorze powstała pierwsza szkoła. Jej celem było przygotowanie chłopców do życia zakonnego i kapłaństwa. Później szkoła przekształcona została w gimnazjum, prawdopodobnie pierwsze na Śląsku. Uczono w nim łaciny, matematyki, geografii, śpiewu, muzyki, greki, elementów historii, przyrody i polityki. Od 1765 przez 11 lat przy opactwie działała wyższa uczelnia, przygotowująca kandydatów na nauczycieli. Prowadzono również kurs filozoficzny, który ukończyło ponad dwa tysiące absolwentów, a ponad pół tysiąca z nich zostało duchownymi.
Trudne czasy
Pierwszym burzliwym okresem dla klasztoru były wojny husyckie. Następnie lata reformacji, wraz z działalnością Marcina Lutra oraz wojny trzydziestoletnie.
Na początku XIX wieku opactwo rudzkie podzieliło los innych opactw śląskich. 26 listopada 1810 roku królewski komisarz pruski odczytał w Rudach edykt sekularyzacyjny, zamykający ponad pięćsetletnią historię opactwa. Najsłynniejszym wychowankiem gimnazjum, które działało jeszcze przez sześć lat po sekularyzacji opactwa, był Karl Godulla- jeden z najbogatszych przedsiębiorców w tej części Królestwa Prus.
Ostatni cysters z Rud zmarł w roku 1856 w Cyprzanowie, gdzie pełnił funkcję proboszcza. W momencie sekularyzacji biblioteka klasztorna liczyła ponad 10 tysięcy woluminów. Zostały one rozparcelowane po śląskich bibliotekach, a część przekazano na makulaturę.
Warto odwiedzić opactwo cystersów w Rudach
Obok budynku klasztornego pozostałego w formie romańsko-gotyckiej znajduje się obszar o wysokich walorach przyrodniczych – bardzo duży park krajobrazowy, w którym zobaczyć możemy m.in. zabytkowy dąb „Cysters”, który ma już około 450 lat. Wysoki jest na 32 metry a jego obwód pnia to 720 cm. samej miejscowości kolejka wąskotorowa.
Na budynki opactwa składa się zabytkowa Bazylika Mniejsza Wniebowzięcia NMP z XIV wieku oraz Pocysterski Zespół Klasztorno-Pałacowy. Opactwo można zwiedzać również w środku. Z obiektów przyklasztornych zachowały się dwa budynki gospodarcze (wśród nich obecna plebania), mur ogrodzenia biegnący wzdłuż głównej alei dojazdowej do kościoła oraz kamienna figura św. Jana Nepomucena z 1724.
Na terenie Pocysterskiego Zespołu Klasztorno-pałacowego w Rudach dostępny jest duży parking, możemy także skorzystać z oferty gastronomicznej.
Zobacz nasze wideo z drona z opactwa cystersów w Rudach:
Czytaj także nasze pozostałe artykuły z serii „pomysł na weekend”:
- Pomysł na weekend: Spacer przy murach obronnych w Żorach
- Pomysł na weekend: Zabytki Czernicy
- Pomysł na weekend w żółtej strefie? Lasy Państwowe podpowiadają
- Pomysł na weekend: wieża ciśnień przy ulicy Gliwickiej w Rybniku [WIDEO]
- Pomysł na weekend: spichlerz dworski w Strzybniku [FOTO]
- Pomysł na weekend: Stary młyn w Brzeźnicy
