Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Na start wakacji rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży
Uzależnienia. To temat kolejnej audycji pod hasłem "Zdrowy Dyżur". Rozmawiamy o uzależnieniach dzieci i młodzieży. Jak chronić dzieci? Czy da się uniknąć kłopotów z narkotykami, wszechobecnym alkoholem czy uzależnieniem od Internetu? Chcemy także mówić o tym jak i kiedy zareagować?
Rozpoczynają się wakacje, to koniec szkolnych obowiązków dla dzieci i młodzieży, ale też okazja do różnych pokus. Jest więcej czasu na różne eksperymenty. Rodzice obawiają się m.in. tego, że dzieci mogą sięgać po używki, co w dalszej konsekwencji może prowadzić do uzależnień.
Uzależnienia
Gościem audycji Zdrowy Dyżur jest Katarzyna Bosowska, specjalistka terapii uzależnień.
Katarzyna Bosowska: Jest to szczególny czas, bo po pierwsze jest to czas, na który czeka się bardzo długo, czas wypoczynku, relaksu, czas wolny, ale jest to także czas wolności, w którym można zejść z oczu rodzicom, też zapracowanym w ciągu roku. Gdzieś czyhają te różnego rodzaju niebezpieczeństwa w tym czasie wolnym, w środowisku rówieśniczym, które jest tak ważne w tym czasie rozwoju dla młodego człowieka. Skoro jest tak ważne, to młody człowiek chce zasłużyć na uwagę, na kontakt, na to, żeby być zaakceptowanym. No i często robi rzeczy takie, które nie są do końca przemyślane i bywają zagrażające. Czy to jest kontakt z dopalaczami, z narkotykami, z alkoholem czy z papierosami, czy z ludźmi, którzy są niebezpieczni dla rozwoju młodego człowieka.
Radio 90: Czy jest jakiś skuteczny, sprawdzony sposób, by ustrzec młodych ludzi przed nałogami?
Katarzyna Bosowska: Jest to trudne, w dzisiejszym świecie ta dostępność informacji jest olbrzymia, dzieci, młodzież korzystają nagminnie z informacji dostępnych przez Internet. Młody człowiek jest przekonany, że złe rzeczy go nie dotyczą, a tym bardziej konsekwencje tych złych rzeczy. Z mojego doświadczenia pracy z młodzieżą, wynika, że najważniejszy jest dobry kontakt w rodzinie, w domu. Chodzi o dobre najbliższe relacje, wspierające środowisko rówieśnicze, przyjacielskie, żeby dzieci na co dzień były objęte uwagą, koncentracją na tym, co ważne. Ważne, żeby to przestrzeganie, nie wiązało się tylko z literą prawa. Jeżeli to dziecko będzie chciało, to wykorzysta to przeciwko temu rodzicowi, przeciwko sobie. Ważna jest uważność na dziecko, na to, w jaki sposób funkcjonuje, co posiada w domu, z czego korzysta, z kim się komunikuje. Nie mówię tu o jakiejś totalnej inwigilacji, ale o takim trzymaniu ręki na pulsie.
Psychoterapeutka Katarzyna Bosowska
Dzieci nie lubią być pod kontrolą, ale warto obserwować dziecko czy młodego człowieka, poświęcać mu dużo uwagi.
Katarzyna Bosowska: Jeżeli coś złego zaczyna się dziać, to dziecko chce nawiązać kontakt z rodzicem, bo ma do niego jakieś zaufanie. Jeżeli tego zaufania nie ma, jeżeli nie ma tej relacji wcześniej, to później w efekcie trudności też nie będzie czegoś pozytywnego… Z reguły później jest tylko system nagród i kar, który sprowadza się do kolejnej izolacji. Tworzy się błędne koło.
Radio 90: Czyli jak rozumiem to, co się wydarzy w wakacje, albo raczej co nie powinno się wydarzyć w wakacje, na to pracujemy cały rok w kontaktach z dzieckiem.
Katarzyna Bosowska: Poniekąd tak, bo też nie ma takiej ścisłej reguły. Wiadomo, że każdemu z nas zdarza się, że wpadnie do głowy pomysł, który nie jest do końca przemyślany. A co dopiero młodemu człowiekowi. I czasem są to takie spontaniczne zachowania czy odruchy. Może być najfajniejsza rodzina, najfajniejsza mama i tata czy środowisko, które robi wszystko, żeby to dziecko żyło bezpiecznie, miało wiedzę, miało dobry kontakt, relacje, wsparcie emocjonalne… A okazuje się, że gdzieś tam w środowisku poza domem zaczyna się dziać coś niepokojącego. Ale nawet jeśli tak się stanie, a środowisko jest ok, to bywa, że to są jednorazowe akty, a nie dzieje się tak, że to dziecko zaczyna np. wkręcać się w coś, co go uzależni.
Uzależnienia. Skąd się biorą?
Katarzyna Bosowska: Z systematyczności. Żeby się od czegoś uzależnić, musimy się do tego przyzwyczaić, żebyśmy się do tego przyzwyczaili, musimy powtarzać daną czynność, zachowanie, myślenie o czymś. Jest to taki konglomerat połączony z wielu sfer człowieka (…). Też dochodzą czasem jakieś genetyczne skłonności, o których nie wiemy. I mając takie zadatki, wchodząc w środowisko, używając czegoś- bo to nie tylko musi być substancją, także może to może być rodzaj zachowania- to częściej mamy skłonność do tego, żeby szybciej wejść w dany stan niepożądany. Uzależnienie to jest ten moment, kiedy człowiek już oglądając się wstecz widzi, że za bardzo nie potrafi tego kontrolować, że czasem takim papierkiem lakmusowym jest to, że chciałbym/ chciałabym coś zmienić w tym kierunku, dać sobie jakieś ograniczenia, a już nie potrafię. Albo w przypadku dzieci, gdy np. rodzic stara się te ograniczenia w dobie internetu narzucić, bo dziecko cały czas siedzi przy komputerze, telefonie, no to spotyka się z agresją, spotyka się z zachowaniem takim, które jest mocno obronne.
Rozmawiała Joanna Mielimonka. Kolejne spotkanie w środę (28.06) w Radiu 90 i na radio90.pl.
Katarzyna Bosowska
Jest psychologiem i psychoterapeutą. Od 2012 roku prowadzi Poradnię Psychologiczną i Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu w Wodzisławiu Śląskim FENIX. Rok później powołała do życia fundację „FENIX—Powstań do Życia” – Organizacja Pożytku Publicznego. Od 2017 jest wykładowcą akademickim SWPS Katowice, od 2022 wykładowcą akademickim Akademii Ekonomiczno- Humanistycznej w Warszawie. Wykłada psychologię kliniczną i uzależnień dorosłych oraz dzieci i młodzieży. W listopadzie 2022 uzyskała Certyfikat FCE Cambridge Assessment English. Jest doktorantką AEH w Warszawie.
Masz pytanie? Zadaj je naszej specjalistce:
Gdzie szukać pomocy dla dzieci i młodzieży w Wodzisławiu Śląskim
- Centrum Zdrowia Psychicznego i Terapii Uzależnień Al-Med
ul. Radlińska 16 w Wodzisławiu Śląskim
tel. 32 445 04 06 - Fenix. Psychoterapia Uzależnień
ul. P. Pośpiecha 1A w Wodzisławiu Śląskim
tel. 530 248 724 - Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Wodzisławiu Śląskim
Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży:
116 111
Inne ważne kontakty:
• 18121212 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (bezpłatny, czynny całą dobę);
• 800 70 2222 – Centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego (również dla dzieci i młodzieży), czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu;
• 22 594 91 00 – Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji, czynny w każdą środę i czwartek, od 17.00 do 19.00;
• 22 654 40 41 – ITAKA, antydepresyjny telefon zaufania, czynny w poniedziałki, od 17.00 do 20.00;
• 800 120 002 – Niebieska Linia, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu;
• 112 – Numer alarmowy;
• Więcej informacji i adresy ośrodków kryzysowych: http://www.pokonackryzys.pl/
Uzależnienia. Porady dla rodzica nastolatka
1. Akceptuj
Dla dziecka bardzo ważne jest to, że niezależnie od tego, jakie jest i co robi, ty je akceptujesz i jesteś z nim. Niech twoja miłość nie będzie warunkowa, ale bezwarunkowa. Nie szantażuj, nie manipuluj. Igranie z emocjami nastolatka może bardzo zepsuć łączącą was więź.
2. Bądź wiarygodny
Radzisz dziecku, żeby postępowało w określony sposób, a sam/ sama zachowujesz się kompletnie inaczej? Wysyłasz w ten sposób sprzeczne sygnały i tracisz zaufanie dziecka. Żeby być wiarygodnym w swoich przekazach, twoje słowa powinny współgrać z czynami.
3. Szanuj intymne sprawy
Jesteś rodzicem i powinieneś wiedzieć jak najwięcej o swoim dziecku, ale są inne sposoby niż sprawdzanie kieszeni jego spodni, zaglądanie do pamiętnika czy przeczesywanie półek. Jeśli chcesz, by dziecko mówiło ci, co się u niego dzieje, otwórz się na rozmowę. Bądź przyjacielem, a nie złym policjantem.
4. Wymagasz od dziecka? Sam rób tak samo
Nie możesz uważać, że sam jesteś ponad prawem, które każesz przestrzegać dziecku. Jeśli umawiasz się z nim, że ma mówić, gdzie i z kim wychodzi, sam też nie bądź tajemniczy. Nastolatek tak samo może się o ciebie martwić i chce wiedzieć, co się z tobą dzieje.
5. Zapewnij bezpieczną, stabilną atmosferę
Twoje dziecko nie będzie chciało otworzyć się przed tobą, jeśli nie będzie widziało w tobie ostoi. Tak samo dom ma być bezpieczną i przyjazną przestrzenią, w której panują jasne zasady i stałe przekonania. Zwłaszcza w okresie dorastania, gdy dziecko szuka własnej drogi i próbuje zrozumieć, kim naprawdę jest, powinno doskonale wiedzieć, kim są jego rodzice i jakie wartości wyznają. Jeśli ma się przed czymś buntować, musi wiedzieć, przed czym.
6. Stosuj prośby, a nie rozkazy
W końcu to twoje dziecko, a nie żołnierz. Pomyśl sam, czy łatwiej jest wykonać ci coś, kiedy jesteś o to poproszony, czy gdy ktoś każe ci to zrobić. Dlaczego niby twoje dziecko miałoby chętnie wykonywać rozkazy? Zastąp je prośbami. Staraj się jednak, by były one stanowcze, a nie wypowiadane jak błaganie, bo inaczej możesz stracić u dziecka posłuch i szacunek.
7. Bądź konsekwentny
Konsekwencja jest kluczem do sukcesu w każdej dziedzinie. Jeśli coś obiecasz- dotrzymaj słowa, choćby na drodze stanęło mnóstwo przeszkód. Jeśli wystosujesz karę- nie daj się namówić na jej anulowanie. Niech nastolatek wie, że twoje słowo coś znaczy i można na nim polegać, że nie ma obawy, że co chwilę będziesz zmieniał/ zmieniała zdanie.
8. Miej dystans do siebie
Pozwól, by inni domownicy widzieli w tobie przyjazną, wesołą osobę. Nie bądź wiecznie poważny i perfekcyjny, zwłaszcza przy nastolatkach. Bądź po prostu prawdziwy. Dlaczego niby twoje dziecko ma za wszelką cenę uważać, że ty jesteś idealny, skoro widać gołym okiem, że nie jesteś? Pozwól sobie czasem na luz i żartuj sam/ sama z siebie. Twoje dziecko nauczy się, że dystans do siebie jest bardzo zdrowy i potrzebny.
9. Pozwól podejmować samodzielne decyzje
Nastolatek musi uczyć się dorosłości i bardzo dobrze by było, gdyby mógł nabierać praktyki już w domu. Nie narzucaj mu więc, na co ma wydawać kieszonkowe, ile pieniędzy odkładać czy z jakimi ludźmi się spotykać. Możesz tłumaczyć, co dla ciebie jest ważne i jak ty byś działał/ działała na jego miejscu, ale on musi wreszcie sam brać odpowiedzialność za swoje czyny. Jeśli będzie podejmował wciąż złe decyzje, poniesie tego konsekwencje. Jeśli jednak wyniesie z domu wartości, którymi powinien się kierować, prędzej czy później pewnie zmieni swoje postępowanie.
10. Krytykuj i przyjmuj krytykę, chwal i doceniaj pochwały
Trzeba pokazać dziecku, że każdy ma zarówno wady jak i zalety. Te drugie należy pielęgnować i rozwijać, a te pierwsze korygować. Niech wie, że to, co mu mówisz, ma budować jego samoocenę i świadomość siebie, a nie powodować powstawanie kompleksów. Dlatego pozwalaj, by i on mógł pochwalić lub skrytykować ciebie, ale w taki sposób, byś też mógł nad sobą pracować i poprawić waszą relację, a nie by cię obrazić. Nie gniewaj się zatem za krytykę, naucz tylko nastolatka, by nie była ona bezpodstawna.
Informacje dotyczące leczenia można znaleźć na stronie:
- NFZ https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/
- PARPA https://www.parpa.pl/index.php/placowki-lecznictwa
- Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom https://pl-pl.facebook.com/KrajoweCentrumPrzeciwdzialaniaUzaleznieniomKCPU
Kampania profilaktyczna finansowana ze środków miasta Wodzisławia Śląskiego
