Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży. Część 3

Za nami pierwszy tydzień wakacji, czas odpoczynku ale dla wielu młodych ludzi luz i większa ilość wolnego czasu, w którym pojawia się temat używek a w ich konsekwencji uzależnienie. Pierwszą rzeczą, która może niepokoić to zaniedbywania obowiązków, a także cały zespół zachowań. Jeśli dojdziemy do wniosku, że pojawił się problem, trzeba zacząć działać. Jak?

Uzależnienia

Gościem audycji Zdrowy Dyżur jest Katarzyna Bosowska, specjalistka terapii uzależnień.

Katarzyna Bosowska: Spróbować samemu, to jest dobry pomysł, bo dobrze jest rozeznać teren. Tak na dobrą sprawę nie wiemy do końca co się dzieje i możemy przy okazji zrobić niepotrzebny szum, który pociągnie za sobą jakieś konsekwencje. Dobrze by było z tym dzieckiem porozmawiać, zapytać, dowiedzieć się. Znowu wracamy do odcinka rozmowy pod tytułem: Czy jest jakaś relacja między tym dzieckiem a rodzicami (…). Bywa, że dzieci szczerze porozmawiają z rodzicami, że same poproszą o pomoc. Bywa, że środowisko rówieśnicze, tak jak zauważam sama prowadząc grupę młodzieżową czy pracując też z młodzieżą indywidualnie, że działa to tak trochę jak taki łańcuszek, gdzie kolega mówi koledze lub koleżance, że miała depresję, będzie szukała pomocy. No i to ta jej przyjaciółka mówi swojej mamie o tym, że jeśli koleżanka znalazła pomoc, że czuje się teraz lepiej i ona by też potrzebowała. Czasem jest to jakby takie zaangażowanie od strony młodzieży i dzieci, a niekoniecznie ze strony rodzica. Wydaje mi się, że dobrym pomysłem jest zgłosić się do tego psychologa po to, żeby postawił diagnozę tak, żeby zobaczył o co chodzi i co dalej. Raz jest konieczna wizyta u lekarza psychiatry, często nie jest konieczna. Bywa, że za szybka wizyta u lekarza psychiatry nie jest dobra, zbyt pochopna… Czasem wsparciem jest grupa, czasem terapia indywidualna. Bardzo jest to indywidualne.

Radio 90: Nie każdemu jest mieć dane dobre relacje w rodzinie… Z różnych względów….

Katarzyna Bosowska:  Ta definicja tej dobrej relacji jest bardzo szeroka, bo z perspektywy rodzica ta relacja może dobrze wyglądać. Z perspektywy dziecka już nie- takiego zbuntowanego nastolatka, dla którego ten rodzic niestety już nie jest autorytetem, to rówieśnicy mają największe znaczenie, to też czas separacji, ta tożsamość się kształtuje. Jest to w procesie rozwoju, naturalny etap, ale bardzo trudny do przyjęcia dla rodzica. Dziecko też tego często nie rozumie. Więc nieraz też trzeba mieć dystans do tego, co najbardziej widać, co najbardziej na powierzchni tej wody, tego buntu, tej złości, tego oskarżania ze strony dziecka i uparcie trzymać się chęci pomocy i tej deklaracji takiej: „Jesteś ważny, ważna, że niezależnie co o mnie myślisz, co czujesz do mnie, niezależnie jak się czujesz skrzywdzona, pokrzywdzona, oszukana, to ja chcę Tobie pomóc, bo jestem Twoim rodzicem i mi zależy na Tobie. Ciebie kocham i czasem powiedzenie tego tak po prostu, jak ja to mówię teraz może bardzo dużo dać”. Żeby dziecko nie traktowało tego jak karę, jak atak na siebie. Gdy ktoś jest chory albo słabnie i trzeba wezwać pogotowie, nie pytamy tego kogoś czy to dobry pomysł, trzeba wezwać pomoc…. Tak samo jest w wypadku takich różnych zachowań, które psychicznie czy emocjonalnie odbiegają od normy, tak samo mogą być szkodliwe. Rodzic musi twardo obstawać przy swojej roli rodzica i chęci niesienia pomocy, a z czasem ta relacja ulegnie poprawie (…).

Katarzyna Bosowska: Najważniejsza jest diagnoza. To jest taka diagnoza, na początku też trochę problemowa, czyli robi się taki wywiad z człowiekiem odnośnie tego, co mu dolega, na co się uskarża, co jest dla niego trudne, jak wygląda cały kontekst życia, jego funkcjonowania w środowisku, w świecie, w domu itd. No i co za tym idzie ta diagnoza, która jest oparta na klasyfikacji chorób, czyli mówi się o jednostce wtedy chorobowej czy zaburzeniu i analogicznie do tego wytycza się plan pracy (…). Czasem jest wskazany ośrodek w ogóle taki całodobowy czy zamknięty, wychowawczy, gdy trzeba innego wsparcia, ale z reguły dzieje się tak, że ten młody człowiek staje na terapii indywidualnej, gdzie udziela się wsparcia emocjonalnego, poznawczego, czyli edukuje się go na dany temat. No i bardzo dobrze działa grupa terapeutyczna, taka grupa wsparcia czy grupa tematyczna, na której może ten człowiek spotkać się z ludźmi, którzy przeżywają podobne rzeczy, uczy tych relacji, uczy się asertywności, uczy się dbania o swoje emocje, o to, żeby poczuć się pewniej, może się wypowiedzieć, że jest akceptowany… czuje się bezpiecznie w takim miejscu. Uczy się takiego zaufania też do dorosłego człowieka.

W przypadku uzależnienia ważny jest kontakt ze specjalistą, który zaproponuje postępowanie i leczenie. Odpowiednie kroki, to ogromna szansa na wyleczenie młodego człowieka.

Katarzyna Bosowska: Fakt, że ten młody człowiek przez to, że ta osobowość jego się kształtuje, że on jest chwiejny emocjonalnie, że wiek jest tego domeną, a co dopiero jeszcze gdy nałoży się substancje psychoaktywne, które robią to samo, tylko jeszcze na wielu poziomach funkcjonowania. Jest to trudny orzech do zgryzienia, ale z pomocą rodziców czy różnych instytucji, czasem medycznych, to się udaje. Jest to pracochłonne, czasochłonne, też dzieci ze względu na swój wiek, potrzebując czasu na to, żeby się uzależnienie rozwinęło, nie aż tak często są typowo uzależnione, gdzieś są na tej drodze do uzależnienia (…). Pracuje się właśnie nad wsparciem, takim emocjonalnym, nad celami, nad wartościami, nad spędzaniem czasu wolnego. Ta grupa rówieśnicza jest bardzo ważna, taka pozytywna, bo tam się odnajduje ten młody człowiek. Takie angażowanie młodych ludzi w różne aktywności, nie tylko to wsparcie takie typowo terapeutyczne, ale też uczenie młodych ludzi, jak można spędzić wolny czas, zrobić jakąś fajną wycieczkę, wyjazd, nauczyć jakiegoś sportu czy zimowe wyjazdy, czy letnie coś takiego, co pokaże, że można żyć bez używki. I to jest fajne… Że nie trzeba jakieś sztucznej protezy, bo i tak po tym jest poczucie winy, wstydu. Niczego dobrego to nie wnosi.

Rozmawiała Joanna Mielimonka. Kolejne spotkanie w środę (5.07) w Radiu 90 i na radio90.pl.

Czytaj także:

• Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Na start wakacji rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży
• Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży. Część 2

Psychoterapeutka Katarzyna Bosowska

Katarzyna Bosowska

Jest psychologiem i psychoterapeutą. Od 2012 roku prowadzi Poradnię Psychologiczną i Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu w Wodzisławiu Śląskim FENIX. Rok później powołała do życia fundację „FENIX—Powstań do Życia” – Organizacja Pożytku Publicznego. Od 2017 jest wykładowcą akademickim SWPS Katowice, od 2022 wykładowcą akademickim Akademii Ekonomiczno- Humanistycznej w Warszawie. Wykłada psychologię kliniczną i uzależnień dorosłych oraz dzieci i młodzieży. W listopadzie 2022 uzyskała Certyfikat FCE Cambridge Assessment English. Jest doktorantką AEH w Warszawie.

Masz pytanie? Zadaj je naszej specjalistce:

Gdzie szukać pomocy dla dzieci i młodzieży w Wodzisławiu Śląskim

• Centrum Zdrowia Psychicznego i Terapii Uzależnień Al-Med
  ul. Radlińska 16 w Wodzisławiu Śląskim
  tel. 32 445 04 06
• Fenix. Psychoterapia Uzależnień
  ul. P. Pośpiecha 1A w Wodzisławiu Śląskim
  tel. 530 248 724
• Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Wodzisławiu Śląskim

Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży:

116 111

Inne ważne kontakty:

• 18121212 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (bezpłatny, czynny całą dobę);
• 800 70 2222 – Centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego (również dla dzieci i młodzieży), czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu;
• 22 594 91 00 – Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji, czynny w każdą środę i czwartek, od 17.00 do 19.00;
• 22 654 40 41 – ITAKA, antydepresyjny telefon zaufania, czynny w poniedziałki, od 17.00 do 20.00;
• 800 120 002 – Niebieska Linia, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu;
• 112 – Numer alarmowy;
• Więcej informacji i adresy ośrodków kryzysowych: http://www.pokonackryzys.pl/

Uzależnienia. Porady dla rodzica nastolatka

1. Akceptuj

Dla dziecka bardzo ważne jest to, że niezależnie od tego, jakie jest i co robi, ty je akceptujesz i jesteś z nim. Niech twoja miłość nie będzie warunkowa, ale bezwarunkowa. Nie szantażuj, nie manipuluj. Igranie z emocjami nastolatka może bardzo zepsuć łączącą was więź.

2. Bądź wiarygodny

Radzisz dziecku, żeby postępowało w określony sposób, a sam/ sama zachowujesz się kompletnie inaczej? Wysyłasz w ten sposób sprzeczne sygnały i tracisz zaufanie dziecka. Żeby być wiarygodnym w swoich przekazach, twoje słowa powinny współgrać z czynami.

3. Szanuj intymne sprawy

Jesteś rodzicem i powinieneś wiedzieć jak najwięcej o swoim dziecku, ale są inne sposoby niż sprawdzanie kieszeni jego spodni, zaglądanie do pamiętnika czy przeczesywanie półek. Jeśli chcesz, by dziecko mówiło ci, co się u niego dzieje, otwórz się na rozmowę. Bądź przyjacielem, a nie złym policjantem.

4. Wymagasz od dziecka? Sam rób tak samo

Nie możesz uważać, że sam jesteś ponad prawem, które każesz przestrzegać dziecku. Jeśli umawiasz się z nim, że ma mówić, gdzie i z kim wychodzi, sam też nie bądź tajemniczy. Nastolatek tak samo może się o ciebie martwić i chce wiedzieć, co się z tobą dzieje.

5. Zapewnij bezpieczną, stabilną atmosferę

Twoje dziecko nie będzie chciało otworzyć się przed tobą, jeśli nie będzie widziało w tobie ostoi. Tak samo dom ma być bezpieczną i przyjazną przestrzenią, w której panują jasne zasady i stałe przekonania. Zwłaszcza w okresie dorastania, gdy dziecko szuka własnej drogi i próbuje zrozumieć, kim naprawdę jest, powinno doskonale wiedzieć, kim są jego rodzice i jakie wartości wyznają. Jeśli ma się przed czymś buntować, musi wiedzieć, przed czym.

6. Stosuj prośby, a nie rozkazy

W końcu to twoje dziecko, a nie żołnierz. Pomyśl sam, czy łatwiej jest wykonać ci coś, kiedy jesteś o to poproszony, czy gdy ktoś każe ci to zrobić. Dlaczego niby twoje dziecko miałoby chętnie wykonywać rozkazy? Zastąp je prośbami. Staraj się jednak, by były one stanowcze, a nie wypowiadane jak błaganie, bo inaczej możesz stracić u dziecka posłuch i szacunek.

7. Bądź konsekwentny

Konsekwencja jest kluczem do sukcesu w każdej dziedzinie. Jeśli coś obiecasz- dotrzymaj słowa, choćby na drodze stanęło mnóstwo przeszkód. Jeśli wystosujesz karę- nie daj się namówić na jej anulowanie. Niech nastolatek wie, że twoje słowo coś znaczy i można na nim polegać, że nie ma obawy, że co chwilę będziesz zmieniał/ zmieniała zdanie.

8. Miej dystans do siebie

Pozwól, by inni domownicy widzieli w tobie przyjazną, wesołą osobę. Nie bądź wiecznie poważny i perfekcyjny, zwłaszcza przy nastolatkach. Bądź po prostu prawdziwy. Dlaczego niby twoje dziecko ma za wszelką cenę uważać, że ty jesteś idealny, skoro widać gołym okiem, że nie jesteś? Pozwól sobie czasem na luz i żartuj sam/ sama z siebie. Twoje dziecko nauczy się, że dystans do siebie jest bardzo zdrowy i potrzebny.

9. Pozwól podejmować samodzielne decyzje

Nastolatek musi uczyć się dorosłości i bardzo dobrze by było, gdyby mógł nabierać praktyki już w domu. Nie narzucaj mu więc, na co ma wydawać kieszonkowe, ile pieniędzy odkładać czy z jakimi ludźmi się spotykać. Możesz tłumaczyć, co dla ciebie jest ważne i jak ty byś działał/ działała na jego miejscu, ale on musi wreszcie sam brać odpowiedzialność za swoje czyny. Jeśli będzie podejmował wciąż złe decyzje, poniesie tego konsekwencje. Jeśli jednak wyniesie z domu wartości, którymi powinien się kierować, prędzej czy później pewnie zmieni swoje postępowanie.

10. Krytykuj i przyjmuj krytykę, chwal i doceniaj pochwały

Trzeba pokazać dziecku, że każdy ma zarówno wady jak i zalety. Te drugie należy pielęgnować i rozwijać, a te pierwsze korygować. Niech wie, że to, co mu mówisz, ma budować jego samoocenę i świadomość siebie, a nie powodować powstawanie kompleksów. Dlatego pozwalaj, by i on mógł pochwalić lub skrytykować ciebie, ale w taki sposób, byś też mógł nad sobą pracować i poprawić waszą relację, a nie by cię obrazić. Nie gniewaj się zatem za krytykę, naucz tylko nastolatka, by nie była ona bezpodstawna.

Informacje dotyczące leczenia można znaleźć na stronie:

• NFZ https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/
• PARPA https://www.parpa.pl/index.php/placowki-lecznictwa
• Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom https://pl-pl.facebook.com/KrajoweCentrumPrzeciwdzialaniaUzaleznieniomKCPU

Kampania profilaktyczna finansowana ze środków miasta Wodzisławia Śląskiego