Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży. Część 4

Dziś (5.07) ostatnie spotkanie z Katarzyną Bosowską, specjalistką terapii uzależnień. Rozawiamy o uzależnieniach związanych z internetem.

Radio 90: To są uzależnienia nie tylko wśród dzieci czy młodzieży, ale również wśród dorosłych, np. od telefonu, od sieci, od komputera, od gier… To nowośc naszych cazsów.

Katarzyna Bosowska: No właśnie, to wyzwanie tych czasów.  To jest jednocześnie pewną trudnością do rozpoznania pewnego etapu bezpieczeństwa używania danej rzeczy, bo z tego telefonu korzystamy wszyscy, dzieci korzystają, bo szkoła, bo lekcje, bo sprawdziany. Robimy prezentację na komputerze, słuchamy audycji, jesteśmy na konferencjach online, uczymy się języków. W zasadzie trudno sobie wyobrazić już świat bez tej technologii, bo ona jest świetna i pomocna, ale też w sieci czyhają różnego rodzaju niebezpieczeństwa. Ja się ostatnio zajmowałam takim tematem jak mowa nienawiści w sieci. Taki temat trudny, bo samo to, że to dziecko wynajduje sobie jakieś tam aktywności, bo może fajne rzeczy oglądać i wtedy  negatywnym elementem tego używania komputera czy tam telefonu jest czas spędzony przed tym kompem, bo ja się nie uczę, nie jem, mam zaburzenia koncentracji, nie mogę spać automatycznie, trudno mi funkcjonować kolejnego dnia w szkole,  bo muszę gdzieś odespać itd. Więc może oglądam fajne rzeczy, ale do tego może dojść jakieś niebezpieczeństwo związane z tym, że oglądam niefajne, albo że ktoś ma na mnie jakiś negatywny wpływ.

Uzależnienia związane z siecią to także niebezpieczeństwo nawiązania trudnych relacji.

Od tego też można się uzależnić, a konsekwencje mogą być tragiczne

– przestrzega Katarzyna Bosowska, specjalistka terapii uzależnień.

Katarzyna Bosowska: Jestem szantażowany przez kogoś zdjęciami, gdzieś na terapii naprawdę bardzo wiele młodych osób spotykam z myślami samobójczymi, nieraz po próbach samobójczych, w związku z tym dziewczyna wysłała chłopakowi czy na odwrót jakieś tam zdjęcie, to zdjęcie trafiło do sieci, zostało przerobione. Cyberprzemoc dzisiaj jest normą. Ktoś nie do końca sobie potrafi poradzić z takim faktemm, dotyka to całej rodziny. Pod znakiem zapytania staje zmiana szkoły, może nawet miejsce zamieszkania, dzieci muszą się z tym zmierzyć. To tak wiele jest poziomów tych problemów związanych z korzystaniem z sieci, bo to nie jest tylko to, że ktoś ileś czasu spędza na komputerze czy na telefonie, albo że gra tylko w gry… Człowiek zaczyna mieć obsesyjne myślenie. Bo jeżeli ja czytam świetną książkę, to kurcze, jak najszybciej chcę wrócić… Tak samo jest z graniem, to można ogarnąć w sposób taki, że można nałożyć limity.

Radio 90: Gdzie jest granica? To jest indywidualna sprawa. 4 godziny dziennie to jest mało?

Katarzyna Bosowska: Dzieci używają komputera czy telefonu bez przerwy i nawet czasem nie śpią, śpią jak już muszą. Problem się robi, kiedy ja zaniedbuję inne aktywności na rzecz czegoś, tak jak mówiłam wcześniej do tych innych uzależnień. Jeżeli się pojawiają problemy emocjonalne i problemy związane z zachowaniem, problemy związane z tym, że się źle czują, mają problemy ze wzrokiem, mają problemy z mięśniami, a ktoś kto siedzi tyle godzin w jednej pozycji, tak czy siak to na pewno nie będzie sprawny. Rodzice, którzy chcą, żeby to dziecko sprzątało pokój, żeby zjadło, żeby wyprowadziło psa czy wyrzuciło śmieci,  spotykają z odroczeniem czy z jakimś zachowaniem niefajnym, to to są takie sygnały, że jest źle, że trzeba coś z tym zrobić.

Uzależniania. Problemy z wyglądem

Pojawiają się uzależnienia związane z zakupami czy jedzeniem

– tłumaczy Katarzyna Bosowska, specjalistka terapii uzależnień. Ale także obsesje na punkcie wyglądu.

Katarzyna Bosowska: Przychodzi taki moment, że ten największy chyba kryzys rozwojowy człowieka, ten kryzys wychodzenia z wieku dzieciństwa ku dorosłości narzuca nam pewne obostrzenia, które sami sobie robimy patrząc na siebie. Człowiek wynajduje sobie różnego rodzaju kompleksy, te kompleksy nieraz są absolutnie nieadekwatne do rzeczywistości, ale one są w głowie, więc trudno z tym polemizować. Młodzież znajduje różnego rodzaju wzorce, nieraz abstrakcyjne i w ogóle nie przystające do rzeczywistości. W realu wygląda to zupełnie inaczej: chłopak, który przychodzi do mnie do gabinetu i mi opowiada o tym, że poznał fajną dziewczynę, ja go proszę, żeby mi ją pokazał na zdjęciu, bo chce, żeby wiedzieć o kim mówi, wyobrazić sobie osobę ważną dla mojego pacjenta. Pokazuje mi zupełnie normalną dziewczynę, która nie jest wychudzona, które mają jakiś błąd na twarzy: jakiś pieprzyk, jakąś niedoskonałość po prostu. I praktycznie nie spotkałam się z taką wypowiedzią nawet nastolatka, młodego chłopaka, co dopiero mężczyzny, że ideał dla niego to jest super szczupła, jakaś „plastikowa dziewczyna”. Ja myślę, że dziewczyny same sobie to narzucają… To jest taka dość ważna wiedza, dlatego że z sieci bierzemy różnego rodzaju negatywne wzorce, które zupełnie nie przystają do tego, co jest w realu. Rzeczywiście staje się to problemem, bo ludzie zaczynają popadać w skrajności.

Uzależnienia. Problem z jedzeniem

Katarzyna Bosowska: Zaczynają mieć problem z tym jak używać jedzenia, kalorii. Jeżeli zaczynamy liczyć każdą kalorie, to możemy popaść w obsesję i stanie się to nawykiem. Stąd  jest krótka droga do uzależnienia. Czasem są to zaburzenia związane z bulimią i dochodzą do tego wymioty, regulowanie wagi przez niejedzenie i obżeranie się- to się tak nazywa w diagnostyce, wywołuje to różnego rodzaju zaburzenia psychiczne, a często bezpośrednio prowadzi do okaleczeń, do myśli samobójczych. Dużą rolę w tych zaburzeniach odgrywa wsparcie bliskich i to, w jaki sposób postrzega się tego młodego człowieka. Ludzie młodzi, którzy często spotykają się z krytyką odnośnie swojego wyglądu, jak słyszą rodzice od swoich dzieci: bo jesteś za gruba, powinnaś schudnąć albo jak ty wyglądasz, albo jak będziesz wyglądała w stroju kąpielowym itd. Każdego by to zabolało, a co dopiero tego nastolatka, który na tym punkcie jest przewrażliwiony. I często właśnie takie komentarze są początkiem paranoi, która się przeradza w zagłodzenie się, będąc w oddziale dla osób chorych na anoreksję w klinice w Zabrzu widziałam nastolatki, które umierały na anoreksję, bo nawet jakby zaczęły jeść nie były w stanie te organizmy funkcjonować. Były zagłodzone na śmierć. Nawet jak ktoś nie chce się zniszczyć w uzależnieniu, używaniu od jakiś substancji, od zachowania, to bywa, że jeżeli przekroczymy granicę, to naprawdę przestajmey kontrolować to co będzie dalej. I to jest chyba takie najstraszniejsze, najciemniejsze strony uzależnień: chcemy z tego wyjść, ale już się nie da.

Rozmawiała Joanna Mielimonka.

Czytaj także:

• Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Na start wakacji rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży
• Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży. Część 2
• Zdrowy Dyżur: Uzależnienia. Rozmawiamy o zagrożeniach dla dzieci i młodzieży. Część 3

Katarzyna Bosowska

Jest psychologiem i psychoterapeutą. Od 2012 roku prowadzi Poradnię Psychologiczną i Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu w Wodzisławiu Śląskim FENIX. Rok później powołała do życia fundację „FENIX—Powstań do Życia” – Organizacja Pożytku Publicznego. Od 2017 jest wykładowcą akademickim SWPS Katowice, od 2022 wykładowcą akademickim Akademii Ekonomiczno- Humanistycznej w Warszawie. Wykłada psychologię kliniczną i uzależnień dorosłych oraz dzieci i młodzieży. W listopadzie 2022 uzyskała Certyfikat FCE Cambridge Assessment English. Jest doktorantką AEH w Warszawie.

Masz pytanie? Zadaj je naszej specjalistce:

Gdzie szukać pomocy dla dzieci i młodzieży w Wodzisławiu Śląskim

• Centrum Zdrowia Psychicznego i Terapii Uzależnień Al-Med
  ul. Radlińska 16 w Wodzisławiu Śląskim
  tel. 32 445 04 06
• Fenix. Psychoterapia Uzależnień
  ul. P. Pośpiecha 1A w Wodzisławiu Śląskim
  tel. 530 248 724
• Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Wodzisławiu Śląskim

Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży:

116 111

Inne ważne kontakty:

• 18121212 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (bezpłatny, czynny całą dobę);
• 800 70 2222 – Centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego (również dla dzieci i młodzieży), czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu;
• 22 594 91 00 – Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji, czynny w każdą środę i czwartek, od 17.00 do 19.00;
• 22 654 40 41 – ITAKA, antydepresyjny telefon zaufania, czynny w poniedziałki, od 17.00 do 20.00;
• 800 120 002 – Niebieska Linia, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu;
• 112 – Numer alarmowy;
• Więcej informacji i adresy ośrodków kryzysowych: http://www.pokonackryzys.pl/

Uzależnienia. Porady dla rodzica nastolatka

1. Akceptuj

Dla dziecka bardzo ważne jest to, że niezależnie od tego, jakie jest i co robi, ty je akceptujesz i jesteś z nim. Niech twoja miłość nie będzie warunkowa, ale bezwarunkowa. Nie szantażuj, nie manipuluj. Igranie z emocjami nastolatka może bardzo zepsuć łączącą was więź.

2. Bądź wiarygodny

Radzisz dziecku, żeby postępowało w określony sposób, a sam/ sama zachowujesz się kompletnie inaczej? Wysyłasz w ten sposób sprzeczne sygnały i tracisz zaufanie dziecka. Żeby być wiarygodnym w swoich przekazach, twoje słowa powinny współgrać z czynami.

3. Szanuj intymne sprawy

Jesteś rodzicem i powinieneś wiedzieć jak najwięcej o swoim dziecku, ale są inne sposoby niż sprawdzanie kieszeni jego spodni, zaglądanie do pamiętnika czy przeczesywanie półek. Jeśli chcesz, by dziecko mówiło ci, co się u niego dzieje, otwórz się na rozmowę. Bądź przyjacielem, a nie złym policjantem.

4. Wymagasz od dziecka? Sam rób tak samo

Nie możesz uważać, że sam jesteś ponad prawem, które każesz przestrzegać dziecku. Jeśli umawiasz się z nim, że ma mówić, gdzie i z kim wychodzi, sam też nie bądź tajemniczy. Nastolatek tak samo może się o ciebie martwić i chce wiedzieć, co się z tobą dzieje.

5. Zapewnij bezpieczną, stabilną atmosferę

Twoje dziecko nie będzie chciało otworzyć się przed tobą, jeśli nie będzie widziało w tobie ostoi. Tak samo dom ma być bezpieczną i przyjazną przestrzenią, w której panują jasne zasady i stałe przekonania. Zwłaszcza w okresie dorastania, gdy dziecko szuka własnej drogi i próbuje zrozumieć, kim naprawdę jest, powinno doskonale wiedzieć, kim są jego rodzice i jakie wartości wyznają. Jeśli ma się przed czymś buntować, musi wiedzieć, przed czym.

6. Stosuj prośby, a nie rozkazy

W końcu to twoje dziecko, a nie żołnierz. Pomyśl sam, czy łatwiej jest wykonać ci coś, kiedy jesteś o to poproszony, czy gdy ktoś każe ci to zrobić. Dlaczego niby twoje dziecko miałoby chętnie wykonywać rozkazy? Zastąp je prośbami. Staraj się jednak, by były one stanowcze, a nie wypowiadane jak błaganie, bo inaczej możesz stracić u dziecka posłuch i szacunek.

7. Bądź konsekwentny

Konsekwencja jest kluczem do sukcesu w każdej dziedzinie. Jeśli coś obiecasz- dotrzymaj słowa, choćby na drodze stanęło mnóstwo przeszkód. Jeśli wystosujesz karę- nie daj się namówić na jej anulowanie. Niech nastolatek wie, że twoje słowo coś znaczy i można na nim polegać, że nie ma obawy, że co chwilę będziesz zmieniał/ zmieniała zdanie.

8. Miej dystans do siebie

Pozwól, by inni domownicy widzieli w tobie przyjazną, wesołą osobę. Nie bądź wiecznie poważny i perfekcyjny, zwłaszcza przy nastolatkach. Bądź po prostu prawdziwy. Dlaczego niby twoje dziecko ma za wszelką cenę uważać, że ty jesteś idealny, skoro widać gołym okiem, że nie jesteś? Pozwól sobie czasem na luz i żartuj sam/ sama z siebie. Twoje dziecko nauczy się, że dystans do siebie jest bardzo zdrowy i potrzebny.

9. Pozwól podejmować samodzielne decyzje

Nastolatek musi uczyć się dorosłości i bardzo dobrze by było, gdyby mógł nabierać praktyki już w domu. Nie narzucaj mu więc, na co ma wydawać kieszonkowe, ile pieniędzy odkładać czy z jakimi ludźmi się spotykać. Możesz tłumaczyć, co dla ciebie jest ważne i jak ty byś działał/ działała na jego miejscu, ale on musi wreszcie sam brać odpowiedzialność za swoje czyny. Jeśli będzie podejmował wciąż złe decyzje, poniesie tego konsekwencje. Jeśli jednak wyniesie z domu wartości, którymi powinien się kierować, prędzej czy później pewnie zmieni swoje postępowanie.

10. Krytykuj i przyjmuj krytykę, chwal i doceniaj pochwały

Trzeba pokazać dziecku, że każdy ma zarówno wady jak i zalety. Te drugie należy pielęgnować i rozwijać, a te pierwsze korygować. Niech wie, że to, co mu mówisz, ma budować jego samoocenę i świadomość siebie, a nie powodować powstawanie kompleksów. Dlatego pozwalaj, by i on mógł pochwalić lub skrytykować ciebie, ale w taki sposób, byś też mógł nad sobą pracować i poprawić waszą relację, a nie by cię obrazić. Nie gniewaj się zatem za krytykę, naucz tylko nastolatka, by nie była ona bezpodstawna.

Informacje dotyczące leczenia można znaleźć na stronie:

• NFZ https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/
• PARPA https://www.parpa.pl/index.php/placowki-lecznictwa
• Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom https://pl-pl.facebook.com/KrajoweCentrumPrzeciwdzialaniaUzaleznieniomKCPU

Kampania profilaktyczna finansowana ze środków miasta Wodzisławia Śląskiego