Opowieści o regionie: budki lęgowe. Zaglądamy do ich środka [PODCAST]

Opowieści o regionie: posłuchaj kolejnych części

Opowieści o regionie: budki lęgowe

Tomasz Sczansny: Gdyby patrzeć według prawa i według ustawy o ochronie przyrody, to sezon lęgowy zacznie się 1 marca. I to jest ostatni moment na to, że możemy czyścić budki lęgowe, bo według prawa gniazda można usuwać. W takich budkach lęgowych można to robić poza okresem lęgowym, czyli od 16 października do końca lutego.

Radio 90: Jak powinna być zbudowana taka budka?

Tomasz Sczansny: Jak się patrzy przejeżdżając gdzieś tam pomiędzy podwórkami, to są przeróżne i mają często wiele błędów. Chociaż pomimo to ptaki w nich gniazdują. Myślę, że zrobimy taki osobny odcinek o tym jak budować budki i do czego one służą. Ale dzisiaj skupmy się na tym, że kiedy powiesimy taką budkę lęgowe, to tutaj nasza praca się nie kończy, bo jesienią czy zimą trzeba ją wyczyścić.

Radio 90: Leśnicy to robią regularnie.

Tomasz Sczansny:Tak, leśnicy każdej jesieni czyszczą budki lęgowe, które są zawieszone. I jest to po to, bo w takich gniazdach jest mnóstwo pasożytów. Często są też pchły i one mogą przejść na kolejne pokolenie ptaków. A te pchły mają tam ciepło, sucho i czekają tylko na nowego lokatora, żeby się na niego przerzucić. Ale oprócz tego, jeżeli takiego gniazda starego nie wyjmiemy, to oczywiście ptaki mogą wybudować tam nowe, z tym, że one będzie nieco wyżej otworu lutowego i wtedy kuna może sięgnąć tam łapą i wyjąć młode.

fot.T.Sczansny

Radio 90: Bo na jakiej wysokości budka powinna wisieć?

Tomasz Sczansny: To tak naprawdę nie ma znaczenia, bo naturalne dziuple są czasami na wysokości jednego metra. Gdy zawiesimy taką budkę dla sikory, ona też ją zajmie, z tym, że ona będzie mniej bezpieczna. Ale tutaj głównie chodzi o bezpieczeństwo ze strony ludzi, żeby ktoś tam ciekawski nie zaglądał, nie stukał w tą budkę patykiem, bo taki kot czy kuna wejdzie nawet na wysokie drzewo i nie ma problemu żeby się tam dostać. Dlatego kiedy to czyścimy i gniazdo jest bardzo głęboko, to nawet kiedy taka kuna sięgnie tam łapą, to nie potrafi wyjąć młodych.

Radio 90: Czy ptakom nie przeszkadza, że nagle poczują zapach człowieka?

Tomasz Sczansny: Nie, to nie przeszkadza. Często kiedy kontroluję takie budki, to one wylatują z budki i po chwili znowu wlatują z powrotem, więc dla nich to nie problem.

Budka zaklejona przez kowalika/ fot.T.Sczansny

Tomasz Sczansny: Budki kontroluje się już w sezonie lęgowym, żeby sprawdzić jakie są młode, jakiej ilości, jaki gatunek też się tam zagnieździł. Z tym, że na to trzeba mieć zezwolenia, bo to już jest w okresie lęgowym. Ale my w takiego ptasiego detektywa możemy się pobawić właśnie zimą, otwierając takie budki lęgowe. Ślady pozostawione w środku mogą świadczyć o różnych rzeczach, między innymi o tym, co w środku mieszkało, bo nie zawsze tam muszą być ptaki. Mogą być myszy, mogą być nietoperze, mogą być szerszenie. Tutaj też o tych szerszenia jeszcze trzeba wspomnieć. To, że czyścimy poza okresem lęgowym, to najlepiej robić to też po pierwszych przymrozkach, dlatego, że w takich budkach wtedy raczej już nie będzie szerszeni czy os. Jesteśmy kulturalni, więc przed wejściem do takiego budynku trzeba zadzwonić czy zapukać, dzwonków nie ma, więc ja pukam do takiej budki; to po to, że jeżeli byłyby tam szerszenie to one wyjrzą i ja będę miał czas do tego, żeby uciec.

Gniazdo szerszeni/ fot.T.Sczansny

Gniazdo szerszeni z nietoperzem/ fot.T.Sczansny

Tomasz Sczansny: W środku mogą też być myszy, myszy nam nic groźnego nie zrobią, ale ja miałem kilka razy tak, że otwierałem budkę, zapomniałem kulturalnie zapukać i takie myszy potem wskakują na głowę albo na klatkę piersiową i to nie jedna. Można spaść z drabiny, więc trzeba ostrożnie.

Mysz leśna w budce/ fot.T.Sczansny

Tomasz Sczansny: Bawiąc się dalej w tych ptasich detektywów można szukać, jakie ptaki tam miały gniazdo. Kiedy zajrzymy na nie, to już możemy po budulca sprawdzić kto tam mieszkał. Jeżeli taką budkę będziemy mieć na ogrodzie, to okaże się, że na pewno tam jest dużo sierści naszego psa. Kiedyś jeszcze jak częściej wyrzucano jakieś śmieci do lasu, były jakieś czerwone kanapy, to się okazywało, że pół gniazda jest zbudowane dzisiaj z tej kanapy. Często tam jest mech, ale od budowy tego gniazda też możemy wnioskować, co w środku było. Jeżeli ona jest takie bardzo ubite i wręcz takie klepisko, to znaczy, że młode się wychowały, bo były coraz większe i ubiły ten materiał w gnieździe.

Gniazdo zbudowane z sierści/ fot.T.Sczansny

Tomasz Sczansny: Ale też czasami zdarza się, że taki ptak zorientuje się, że zostało mu podrzucone jajko. Kto podrzuca jaja? Nie tylko kukułka, bo im bogatki mogą podrzucać jaja do gniazd ptasich po to, żeby mieć właśnie więcej młodych. I tak, kiedy taka modraszka czy bogatka zorientuje się, że miała podrzucone jaja, to też może zrezygnować z tego lęgu. Może ten lęg być stracony także w momencie, kiedy były jaja albo młode, dla takiej bogatki czy modraszki to nie jest problem, żeby na tych młodych wybudować kolejne gniazdo. Więc możemy je otworzyć, a w środku będzie kolejne, bo jedna para buduje gniazdo, a traci lęg i powiedzmy, że tam są martwe młode, przylatuje kolejna para, znajduje wolną budkę, więc buduje swoje gniazdo i buduje je na tych młodych.

Nowe gniazdo zbudowane na jajach sikory/ fot.T.Sczansny

Tomasz Sczansny: Nie polecam też, żeby niszczyć te jaja, które są w środku, ale tylko dlatego, że one mogą nie być wyschnięte i obrażą nas niezapomnianym zapachem, którego ciężko będzie się pozbyć. Więc po prostu wyrzucamy takie gniazdo i przygotowujemy do kolejnego sezonu lęgowego. Możemy w takiej budce też trafić na dużą ilość gryzoni, ale martwych albo jakiś nasion. Okazuje się wtedy, że być może taka mała sowa, która nazywa się sóweczka, ma tam swoją spiżarnię. Kiedy jest dużo nasion, jest bardzo wilgotno, dużo traw. No to prawdopodobnie tam były myszy. One są takimi niechlujnym zwierzętami i bardzo nieprzyjemnie pachną moczem.

Jajo i gniazdo szpaka zbudowane na gnieździe bogatki/ fot.T.Sczansny

Tomasz Sczansny: To są sikory. W zależności od wielkości otworu mogą to też być szpaki, ale mogą też gniazdować dzięcioły czy sowy. Wtedy, kiedy czyścimy takie gniazdo, możemy tam nasypać troszeczkę trocin, dlatego, że one gniazda nie budują, a składają jaja bezpośrednio na dnie. I żeby takie jaja się tam nie kołysały zbytnio, to możemy trochę tych trocin tam wsypać.

Radio 90: Dlaczego naturalnych dziupli się nie czyści, a czyścimy to budki lęgowe?

Tomasz Sczansny: W naturalnych dziuplach panuje zupełnie inny taki mikroklimat. Tam też są organizmy, które rozkładają te materiały z gniazd. Budka jest sucha i wolna od takich mikroorganizmów, które mogłyby rozkładać te gniazdo. Dlatego w takiej naturalnej dziupli, często w kolejnym sezonie lęgowym to miejsce już jest gotowe na nowych lokatorów.

Radio 90: Ale powiedz mi, jak ptak ma do wyboru naturalną dziuplę i budkę lęgową, to co wybierze?

Tomasz Sczansny: Myślę, że wybierze naturalną dziuplę. Ta naturalna dziupla być może z jakiś względów jest i bezpieczniejsza. Specjalnie próbowałem wieszać budki zaraz przy dziuplach, to zawsze te budki były puste, a dziuple były zajęte. Ale nawet kiedy ten las jest pełen naturalnych dziupli, to zawsze znajdzie się jakaś para, która budkę zajmie. Może się też okazać, że kiedy będziemy otwierać taką budkę, że tam gniazda nie będzie, a będą same odchody, a wtedy świadczy to o tym, że ptaki tam tylko nocują. Więc to jest też przydatne.Taka noclegownia. Tutaj chodzi głównie o ochronę przed wiatrem. Zdarzało się, że jakieś ptaki nocowały np. w jakiejś rurze metalowej i tam przecież nie ma izolacji, ale jednak są osłonięte przed wiatrem i są bezpieczniejsze. Mogą to być odchody nietoperzy, to jest tzw. guano, a to jest bardzo dobry nawóz dla kwiatów. Ale nie można z tym przesadzić, bo ma bardzo dużo azotu. Ale na nietoperze też czasami możemy trafić. Są w ogóle specjalne budki dla nietoperzy, choć często są zajmowane i tak przez ptaki, więc każda szczelina czy to w drzewie, czasem w budynku jest chętnie zajmowana przez ptaki.

Wyglądająca z otworu mysz leśna podczas kontroli budki/ fot. T.Sczansny

Tomasz Sczansny: Typowo naturalne dziuple powstają z powodu próchnienia drewna czy naturalnego pękania, a te, które są stworzone przez ptaki to takim deweloperem jest dzięcioł. Dużo tych dziupli wykuwa, ale je zostawia na kolejny rok i buduje sobie nowe. Czasami też robi tylko taką dziuplę, która jest noclegownią. I tutaj znowu przechodzimy do tematu, który był tydzień temu, bo czasami niektóre ptaki budują kilka gniazd czy kilka dziupli, żeby sobie samica wybrała, czy żeby mieć kilka samic w różnym miejscu i to stąd te dziuple powstają.

Trzy gniazda zbudowane w jednym sezonie/ fot.T.Sczansny

• Opowieści o regionie: miłosne historie z lasów [PODCAST]
• Opowieści o regionie: Pączki na talerzu, pączki na drzewach [PODCAST]
• Opowieści o regionie: wilki. Odpowiadamy na pytania [PODCAST]
• Opowieści o regionie: zobacz wilki nagrane w naszym regionie [WIDEO]
• Opowieści o regionie: obserwujemy sowy. To idealny czas na to [PODCAST]
• Opowieści o regionie: Wielikąt, Łężczok i Zalew Rybnicki [PODCAST]
• Opowieści o regionie: dokarmianie ptaków [PODCAST]
• Opowieści o regionie: posłuchajcie o karpiach [PODCAST]
• Opowieści o regionie: o jemiole i ptasiej kolędzie [PODCAST]
• Opowieści o regionie: kto mieszka w choinkach? [PODCAST]
• Opowieści o regionie: jak bardzo ptakom przeszkadzają lampy i czy łabędziom marzną nogi?
• Opowieści o regionie: kto żyje pod ziemią? Nie tylko krety [PODCAST]
• Opowieści o regionie: co znaczy spać jak suseł? [PODCAST]
• Opowieści o regionie: gęsi w rezerwacie Łężczok czy w polderze Buków [PODCAST]
• Opowieści o regionie: rodzinne, przemiłe borsuki [WIDEO]
• Opowieści o regionie: kto mieszka na cmentarzach? Posłuchaj o krukach i grabarzach
• Fascynujące bobry nad Rudą czy Suminką. Zobacz je na filmie [FOTO, WIDEO]
• Opowieści o regionie: Radio 90 o ptasim radiu [FOTO]
• Tego nie widzieliście! Posłuchajcie po co ptaki mają pióra [FOTO, WIDEO]
• Opowieści o regionie: orzeł bielik [PODCAST]